مدرسه امام سجّاد(عليه السلام)
1ـ مرکز تخصّصى فقه اسلامى
2ـ شوراى استفتاء
3ـ دفتر انتشارات مدرسه اميرالمؤمنين(عليه السلام)
يکى ديگر از مجموعه هاى تحت اشراف حضرت آية اللّه مکارم شيرازى مدرسه امام سجّاد(عليه السلام) است که داراى واحدهاى زير مى باشد:
1ـ مرکز تخصّصى فقه اسلامى
اين مرکز داراى بخشهاى زير است:
الف: دايرة المعارف فقه مقارن
اين مجموعه از سال 1381 با هدف کمک به شکوفائى و پيشرفت و تعميق فقه اهل بيت(عليهم السلام) به منظور ارائه فرهنگ غنى اهل بيت(عليهم السلام) در کنار مذاهب ديگر آغاز شد.
اين مجموعه با در نظر گرفتن نظرات مذاهب أربعه اهل سنّت تا کنون يک جلد از اين مجموعه را وارد بازار نموده است.
خصوصيّات اين مجموعه عبارتند از:
1) اين دائرة المعارف بر أساس فقه ترتيبى سنّتى تنظيم مى شود لکن در پايان هر جلد فهرست ألفبائى تدوين خواهد شد.
2) اين دائرة المعارف بر أساس فقه مقارن و بر أساس فتاواى أهل تشيّع و تسنّن پى ريزى شده که در کنار فتاوا به أدلّه أحکام نيز اشاره گرديده است.
قابل ذکر است اين دائرة المعارف به ساير مذاهب از قبيل مسيحيّت و يهوديّت نيز پرداخته است بدين صورت که اگر يهود و مسيح حکم فقهى داشته باشند مطرح شده تا غناى احکام اسلام بر تمامى اديان مشخص و واضح ود.
البته قرار است تا حقوق وضعى و قوانين مهم دنيا نيز مورد توجه قرار گيرد. به عنوان مثال: غشّ در معامله چيست؟ اسلام در اين باره چه مى گويد؟ اسلام در اين باره درمورد دنيا چه نظرى دارد؟
3) به مسائل مستحدثه در هر باب توجّه خاصّ شده است مانند مسئله غش که مصاديق تازه اى دارد و مورد توجّه است.
4) قواعد أصولى، فقهى و رجالى به مناسبت ها در اين موسوعه مطرح خواهد شد.
5) فروع مبتلابه در هر باب مطرح مى شود و نظر نهائى نيز ذکر خواهد شد و مسائل غير مبتلابه به صورت گذرا مطرح شده يا حذف خواهد شد.
6) در اين دائرة المعارف نخست به آيات الأحکام أهميّت داده مى شود يعنى براى اثبات أحکام شرعى به قرآن رجوع خواهد شد و اين به اين دليل است که فقهاى ما براى اثبات أحکام شرعى، بيشتر به روايات توجه دارند که اين مطلب باعث شده که ما نتوانيم تشيّع را آن گونه که هست به دنيا عرضه کنيم.
7) از ديگر خصوصيّات اين دائرة المعارف پاسخ به شبهاتى است که در عصر ما وارد مى شود.
8) در اين دائرة المعارف به فلسفه أحکام بر أساس آيات و روايات خصوصاً در مسائل کلّى مثل مکاسب محرّمه اشاره خواهد شد.
9) اين دائرة المعارف با أدبياتى روشن، متين و مؤدّبانه ولى متقن نوشته خواهد شد و در آن توهينى به سائر مذاهب صورت نخواهد گرفت. در صورت ارائه اشکال از طرف سائر مذاهب به آن پاسخ داده خواهد شد.
در رابطه با ضرورت فقه مقارن در مقدمه اين کتاب آمده است:
ارتباط فرقه هاى اسلامى با يکديگر و نشر آثار هر مذهب از طريق کتابها و أخيراً اينترنت و أمثال آن از يک سو، و پيوندهاى تاريخى فقه مذاهب از سوى ديگر، ايجاب مى کند که پيروان هر مذهب از مذاهب اسلامى فقه خود را در کنار فقه مذاهب ديگر مطالعه کنند. اين آگاهى از يک سو سبب حلّ بسيارى از پيچيدگى هاى مسائل فقهى مى شود; چرا که فقه مقارن کمک شايانى به ريشه يابى مسائل مختلف فقهى مى کند و از سوى ديگر موجب نزديکى مذاهب اسلامى و علماى آن به يکديگر خواهد شد.
لازم به يادآورى است براى تهيّه اين دائرة المعارف از محققين صاحب نظر استفاده شده که هم اهل قلم و هم در سطوح عالى حوزه مشغول به تدريس هستند.
در حال حاضر جلد اوّل اين دائرة المعارف به چاپ رسيده است که مقدمه و مبنائى براى مباحث آينده خواهد بود. در پايان به مقدمات بيست گانه اين دائرة المعارف اشارهمى نمائيم:
1ـ تعريف فقه در لغت و أصطلاح فقهى.
2ـ أهميت فقه از نظر آيات و روايات اسلامى.
3ـ گستردگى قلمرو فقه اسلامى و شمول آن بر تمام زواياى حيات فردى و اجتمائى.
4ـ برترى فقه اسلامى بر «قوانين وضعى و عرفى».
5ـ أدوار مختلف فقه اسلامى(فقه شيعه و أهل تسنّن).
6ـ منابع استنباط از ديدگاه فقهاى اسلامى(ديدگاه هر يک از دو مذهب به طور جداگانه).
7ـ عدم وجود خلاء قانونى در فقه اسلامى.
8ـ انفتاح باب اجتهاد در هر عصر و زمان و نظرات مختلف دانشمندان اسلام در اين زمينه.
9ـ نقش زمان و مکان در استنباط احکام و تأثير گذارى اين دو در آراء فقهاء.
10ـ علوم پيش نياز براى استنباط فقيه که مجموعاً چهارده علم را تشکيل مى دهد.
11ـ عوامل اختلاف آراء فقهاء.
12ـ فلسفه أحکام و کاربرد آن در فهم أحکام و دايره شمول حکم.
13ـ اصطلاحات رايج در ميان فقهاء.
14ـ ساختار مباحث فقهى و چگونگى تقسيم بندى ابواب فقه.
15ـ أصول حاکم بر مسائل مستحدثه.
16ـ أدلّه جواز تقليد براى غير مجتهد.
17ـ رابطه فقه و حکومت و چگونگى تشکيل حکومت اسلامى از ديدگاه فقه.
18ـ أحکام امضائى و تأسيسى و تفاوت ميان اين دو.
19ـ منابع تشريع در ميان أديان ديگر(عودتاً آيين مسيحيّت و يهود).
20ـ مصادر تشريع در حقوق عرفى معاصر.
در رابطه با نحوه همکارى حضرت آية اللّه العظمى مکارم شيرازى و نحوه اشراف ايشان بر دائرة المعارف بايد گفت: شيوه تدوين سرفصلهاى دائرة المعارف توسّط معظّم له تهيّه و ارائه مى شود، سپس اين سرفصلها به محقّقين گرامى داده شده و آنها بر أساس اين عناوين، اجمالى از بحث را تهيّه نموده تا توسّط هيأت علمى دائرة المعارف مورد بررسى قرار گيرد و سرأنجام در محضر معظّم له با خوانده شدن توسّط هيأت علمى و تأييد ايشان مراحل پايانى را طى نموده و آماده چاپ شود.
ب: تهيّه و تنظيم آيات الأحکام
اين قسمت که فعّاليت خود را از تير ماه سال 1386 آغاز کرده، تصميم دارد آيات مربوط به أحکام فقهى که بيش از 500 آيه است را به صورت مجموعه اى درآورد تا گنجينه اى باشد از تلاشهاى چندين ساله علماى حوزه در زمينه فقه اسلامى.
اين مجموعه به نام موسوعه آيات الأحکام مزيّن خواهد شد. اين مجموعه باارزش، با همّت تعدادى از محقّقين حوزه علميّه قم و تحت اشراف حضرت آية اللّه مکارم شيرازى در حال تدوين است و قرار است به يارى خداوند متعال تا 10 سال آينده به اتمام برسد. قابل ذکر است جلد اوّل اين مجموعه پس از اتمام به بازار کتاب عرضه خواهد شد.
2ـ شوراى استفتاء
از ديگر واحدهاى فعّال دفتر حضرت آية اللّه العظمى مکارم شيرازى که اکنون در مدرسه امام سجاد(عليه السلام) فعّاليت دارد، شوراى استفتاء مى باشد. اين شورا در سال 1370 در راستاى پاسخ گوئى به استفتاءات مؤمنين راه اندازى شد.
در اين قسمت استفتاءاتى که به صورت پست، پست الکترونيکى، نمابر و نامه هاى حضورى به دفتر مى رسد، به دبير شوراى استفتاءات تحويل داده مى شود. نامه ها در دو نوبت صبح و عصر در محضر معظم له خوانده و جواب داده مى شود.
بنا بر أهميت سؤالات وارده سؤالات مهم تر و جديدتر در جلسه صبح و سؤالاتى که از درجه أهميت کمترى برخوردار باشند در جلسه عصر مورد بررسى قرار مى گيرد.
لازم به ذکر است مقدار وقتى که نامه ها به خود اختصاص مى دهند نسبت به أهميت آنها متفاوت است; طورى که گاهى يک نامه وقت تمام جلسه را به خود اختصاص مى دهد. به عنوان نمونه مى توان به نامه مجلس شوراى اسلامى در مورد ارث زوجه اشاره نمود که پاسخ به آن تمام وقت يک جلسه را گرفت.
معظم له در باب أهميت اين جلسه مى فرمايند: يک جلسه استفتاء از چندين جلسه درس خارج با أهميت تر است زيرا ممکن است در يک جلسه از چندين قاعده از اصول فقهى بحث شود.
معظم له بنا بر أهميتى که براى اين جلسه قائلند حاضر به تعطيل کردن جلسه نيستند و حتى در سفرهاى زيارتى مکه و مدينه يا مشهد مقدس نيز سؤالات محضر معظّم له ارائه شده و ايشان پاسخ هاى لازم را ارائه مى فرمايند. و برخى اوقات حتى در روزهاى جمعه نيز که براى استراحت به يکى از روستاهاى اطراف قم مى روند جلسه را در همان جا برگزار مى نمايند.
نتيجه اين همه تلاش و زحمت هم اکنون سه جلد کتاب استفتائات جديد، أحکام بانوان و چندين جلد کتاب ديگر در همين زمينه مى باشد.
مدت زمان صرف شده براى پاسخ به هر نامه از زمان وصول تا زمان ارسال 30 دقيقه مى باشد.
توصيه هاى شوراى استفتاء به مقلّدين معظّم له
1) سؤال کنندگان محترم قبل از ارسال سؤال حتماً به رساله معظّم له و سه جلد استفتاءات مراجعه کنند تا سؤالات آنها تکرارى نباشد.
2) به علّت بالا بودن حجم نامه هاى ارسالى بيش از 5 سؤال مطرح نشود چون به بيش از آن پاسخ داده نمى شود.
3) سؤالات کوتاه و خوانا باشد و اگر مدارکى با نامه همراه است متن مدارک تايپ شده باشد.
4) مسائلى که مورد اختلاف است، توسّط دو طرف دعوا سؤالات مطرح شود تا بتوانند جواب صحيح را دريافت نمايند در غير اين صورت جواب داده نمى شود.
5) در رابطه با أشخاص سؤال نشود زيرا پاسخ داده نمى شود.
3ـ دفتر انتشارات مدرسه اميرالمؤمنين(عليه السلام)
مسئوليت پيگيرى و چاپ تأليفات معظّم له بر عهده اين واحد مى باشد. اين دفتر کار خود را از سال 1372 رسماً آغاز نموده و تاکنون آثار ارزشمندى از معظّم له به چاپ رسانده است. همچنين در اين دفتر کار تايپ و ويراستارى و طرّاحى کتابها انجام مى شود.
نشانى انتشارات: قم ـ خيابان شهداء ـ کوچه آمار ـ پلاک 22. تلفکس: 7732478