Bu sözün ardınca İbni Fərhan vəhhabilərin başçısının sözlərində aşkar şəkildə sezilən ziddiyyətlərə işarə edərək deyir: «Şeyxin çoxlu səhv və xəta etdiyini demişlər, o da bunları özündən dəf etmişdir, halbuki onların əksəriyyəti onun sözlərində mövcuddur!»
Bundan sonra, qeyd olunan bu xətalardan 25-ini mənbəsini qeyd etməklə sadalayır. O cümlədən, Şeyx:
1-Sünnülərin dörd məzhəbinin mö`təbər kitablarını batil hesab edir!
2-Salehlərə təvəssül edənlərə «kafirdir» deyir!
3-O deyir ki, əgər qüdrət tapsaydım, Peyğəmbərin künbəzini və məqbərəsini dağıdardım! («Bəqi`» qəbiristanlığında Əhli-beyt imamlarının və sair böyük şəxsiyyətlərin qəbirlərini yerlə yeksan etdikləri kimi.)
4-O, Peyğəmbərin qəbrini ziyarət etməyi haram iş sayır!
5-O bütün insanları – ona tabe olanlardan başqa – kafir hesab edir!
Bu kimi sözlər, zahirdə inkar etsə də, onun öz sözlərində və kitablarında aşkar, yaxud üstüörtülü şəkildə görünməkdədir və bu da çox qəribə təzada malik olan sözlərdir.
***
Həsən ibni Fərhan Maliki «Daiyətun və leysə nəbiyyən» adlı kitabının üçüncü fəslində yazır: Çox təəssüflər olsun ki, Şeyxin şagirdləri və təqlidçiləri onun qoyduğu təkfir yolunu davam etdirmiş, bir çox ərəb və qeyri-ərəb qəbilələrinin, çoxlu İslam məzhəblərinin ardıcıllarının və müsəlmanların məşhur alimlərinin kafir olmasına dair hökm çıxarmışlar![1] O cümlədən:
1-O demişdir ki, Mədinə və Məkkə əhalisi (o dövrdə vəhhabiliyi qəbul etmədikləri üçün) hamılıqla kafirdir.[2]
2- Məhəmməd ibni Əbdül-Vəhhabın də`vətini qəbul edən, lakin öz ata-babalarının müsəlman halda dünyadan getdiyinə inanan şəxs kafirdir!! Belə bir şəxsi istiqamətləndirmək lazımdır: Hərgah öz sözündən tövbə etməsə, boynunu vurmaq lazımdır! Onun malı beytul-mala qatılmalıdır! Əgər həcc əməlləri yerinə yetirmişsə və bu, vəhhabiyyəti qəbul etməkdən qabaq olubsa, müşrikdir və həccini yenidən yerinə yetirməlidir.[3]
3-Osmanlı dövləti kafirdir və hər kəs o dövləti kafir hesab etməsə, özü kafirdir![4]
4-Köçəri həyat tərzi sürənlər kafirdir və şəhadəteynin mə`nasını bilmirlər.[5] Mö`təziləçilər də kafirdir![6]
5-Zəkatın verilməsinə mane olan şəxs kafirdir![7]
6-Qeyri-müsəlmanları öz iş yerlərində, iş yerlərində və evlərində xidmətçiliyə götürənlər, hamılıqla kafir və mürtəddirlər, belə ki, onlar vacibatların çoxunu tərk etmiş, haramlardan çoxuna mürtəkib olmuş və şəhadəteynin sözlərindən başqa bir şey başa düşmürlər.[8]
Həsən ibni Fərhan, Şeyxin şagirdləri və ardıcıllarının müsəlmanların kafir sayılması barəsində qeyd etdikləri 27 faktı zikr etdikdən sonra əlavə edir: «Təkfir məsələsində həddi bu qədər aşmaqdan sonra (belə ki, onun misli görünməmişdir) vəhhabi alimlərindən bir qrupu öz təkfir həmlələrini Seyyid Qütbə, Modudiyə, eləcə də «İxvanul-müslimin» və «Hizbut-təhrir» təşkilatlarına qarşı yönəltmişlər. Düzdür ki, bunlar siyasi fəzada qərar tutaraq ifrata varmışlar, lakin onların ifratçılıqları heç vaxt vəhhabilərin hər bir sahədə – siyasi, məzhəbi, fiqhi, mədəni, ictimai və s. törətdikləri ifratçılıqlara çata bilməz. Axı, insaf da yaxşı şeydir![9]
Sonra əlavə edir: «Qeyd etdiyimiz ibarələrdə bir az dəqiq fikirləşin: doğrusu, üzdəniraq cihad proqramlarından (müsəlmanlara hücum etmək) bir şey qalmışdırmı ki, vəhhabilər onu deməsinlər?!»[10]
Bu bəhsin axırında xatırladır ki, Məhəmməd ibni Əbdül-Vəhhabdan sonra təkfir dalğaları vəhhabilərin özünü də tutdu: Onlar bir-birlərini kafir hesab edərək qadınlarını əsarətə aldılar! Sonra «Əd-durərus səniyyə» kitabına istinad etməklə bunun çoxlu nümunələrini nəql etmişdir.[11]
Bu fəslin sonunda tükürpədən qaranlıq, zülmətli, müəmmalı nöqtələr müqabilində qüvvəli bir nöqtəyə də işarə edərək deyir: Vəhhabi məzhəbinin əsasını qoyan şəxsin övladı Əbdüllah ibni Məhəmməd Dir`iyyənin (Hicazın şəhərlərindən biridir) süqutundan sonra Misirə getdi və təəssüblə dolu olan o mühitdən açıq bir mühitə keçdi, yeni elmləri öyrəndi və mö`tədil bir məktəbə üz gətirdi. O, müxtəlif müsəlman qruplarına kafirliyə dair hökm verməyi – atasının inandığı bir sıra bid`ətlər xatirinə – inkar etməyə başladı və dedi ki, heç kəsi kafir hesab etmək olmaz; yalnız o kəsi kafir hesab etmək olar ki, dinin zəruri, danılmaz məsələlərini inkar etsin və ya müsəlmanların icmasında küfr hesab edilən işləri görmüş olsun.[12]
Bu kitabın dördüncü fəslində Şeyxin müxaliflərinin sözlərini qeyd edib deyir ki, onlar Şeyxi və bütün vəhhabiləri kafir hesab edir. Sonra onları müdafiə etməyə başlayır və deyir: «Bu kimi təkfirlərin də e`tibarı yoxdur; yalnız onların xətakar, xüsusilə təkfir məsələsində xətakar olmasını e`tiraf etmək lazımdır.»
O, bu fəsildə məşhur sünnü alimlərindən 22 nəfərin adını qeyd edir ki, onların əksəriyyəti Nəcd və Məkkə əhli olmuşdur, bə`zən Dəməşq, Tunis, Mərakeş alimləri də Şeyxin əleyhinə qalxmış və onların bə`ziləri Məhəmməd ibni Əbdül-Vəhhabın sözlərini rədd etmək üçün kitablar yazmışlar. [13]
Bununla da göstərir ki, Şeyxlə mübarizəyə qalxanların əksəriyyəti o kəslər olmuşlar ki, onun öz vətənində dünyaya gəlmiş, yaxud onun yaxın adamlarından olmuşlar!
[1] Başqa sözlə desək, sağa, sola, ümumiyyətlə hər bir tərəfə küfr hökmü vermiş və bütün müsəlmanları kafirlik qılıncı altından keçirmişlər!
[2] «Əd-durərus-səniyyə», 9-cu cild, səh.285.
[3] «Əd-durərus-səniyyə», 10-cu cild, səh.143 və 138.
[4] Yenə orada, səh.429.
[5] Yenə orada, 1-ci cild, səh.364.
[6] Yenə orada, səh.357.
[7] Yenə orada, 10-cu cild, səh.177.
[8] Yenə orada, 15 – ci cild, səh.486.
[9] «Daiyətun və leysə nəbiyyən», səh.117.
[10] Yenə orada.
[11] «Daiyətun və leysə nəbiyyən», səh.123-dən sonra
[12] «Əd-durərus-səniyyə», 10-cu cild, səh.244, «Daiyətun və leysə nəbiyyən», səh.125.
[13] «Daiyətun və leysə nəbiyyən», səh.127-133.