کتاب امر به معروف و نهی از منکر - جلسه 015 - 98/10/24

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 

کتاب امر به معروف و نهی از منکر - جلسه 015 - 98/10/24

در روایت آمده است که یکی از پیروان اهل بیت در شهر مدینه همسرش را نزد حضرت زهرا س فرستاد تا سوال کند آیا شوهرم از شیعیان شماست یا نه.

بحث اخلاقی:

در روایت آمده است که یکی از پیروان اهل بیت در شهر مدینه همسرش را نزد حضرت زهرا س فرستاد تا سوال کند آیا شوهرم از شیعیان شماست یا نه.

حضرت پاسخ زیبایی دادند و فرمودند: إِنْ كُنْتَ تَعْمَلُ‌ بِمَا أَمَرْنَاكَ‌ وَ تَنْتَهِي عَمَّا زَجَرْنَاكَ عَنْهُ فَأَنْتَ مِنْ شِيعَتِنَا وَ إِلَّا فَلَا[1]

ما معمولات توسلاتی به اهل بیت داریم و به زیارات آنها مشرف می شویم. بعضی همین مقدار را برای شیعه بودن کافی می دانند و حال آنکه کافی نیست بلکه اینها مقدمه ای برای کلام حضرت زهرا سلام الله علیها است. ما به زیارت امام حسین علیه السلام می رویم و علت آن این است که حضرت برای اصلاح امت رسول خدا (ص) قیام کرده است و برای اینکه امر به معروف و نهی از منکر کند. بنا بر این زیارت کننده هم باید همین کار را انجام دهد. زائر وقتی می گوید: اشهد انک اقمت الصلاة و آتیت الزکاة یعنی ما هم باید نماز را اقامه کنیم و اهل زکات دادن باشیم. متن زیارتنامه ها درس است و باید عامل تربیت باشد.

موضوع: وجوب امر به معروف و نهی از منکر

در جلسه ی گذشته برای وجوب امر به معروف و نهی از منکر مثالی زدیم و آن اینکه اگر مغازه ی کسی آتش بگیرد ما بقی سعی در خاموش کردن آن می کنند زیرا می دانند اگر چنین نکنند آتش به مغازه ی آنها نیز سرایت می کند.

برای این مثال مدرک روایی نیز پیدا شده است و آن اینکه حضرت مسیح ع می فرماید: بِحَقٍّ أَقُولُ لَكُمْ إِنَّ الْحَرِيقَ‌ لَيَقَعُ‌ فِي الْبَيْتِ الْوَاحِدِ فَلَا يَزَالُ يَنْتَقِلُ مِنْ بَيْتٍ إِلَى بَيْتٍ حَتَّى تَحْتَرِقَ بُيُوتٌ كَثِيرَةٌ إِلَّا أَنْ يُسْتَدْرَكَ الْبَيْتُ الْأَوَّلُ فَيُهْدَمَ مِنْ قَوَاعِدِهِ فَلَا تَجِدَ فِيهِ النَّارُ مَحَلًّا وَ كَذَلِكَ الظَّالِمُ الْأَوَّلُ لَوْ أُخِذَ عَلَى يَدَيْهِ لَمْ يُوجَدْ مِنْ بَعْدِهِ إِمَامٌ ظَالِمٌ فَيَأْتَمُّونَ بِهِ كَمَا لَوْ لَمْ تَجِدِ النَّارُ فِي الْبَيْتِ الْأَوَّلِ خَشَباً وَ أَلْوَاحاً لَمْ تُحْرِقْ شَيْئاً[2]

بحث ما در ادله ی وجوب امر به معروف و نهی از منکر به آیات قرآن رسید و آیاتی را خواندیم و اکنون به آیه ی چهارم می رسیم:

﴿وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ‌ أَوْلِياءُ بَعْضٍ‌ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ يُطيعُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ أُولئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزيزٌ حَكيمٌ[3]

خداوند در این آیه خصوصیت مؤمنین و مؤمنات را تعریف می کند و از جمله کارهای آنها امر به معروف و نهی از منکر را ذکر می کند. از آنجا که این دو واجب در کنار اقامه ی نماز و اطاعت از خداوند قرار گرفته اند وجوب آنها فهمیده می شود و این به دلالت التزامی است.

﴿الْمُنافِقُونَ‌ وَ الْمُنافِقاتُ‌ بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمُنْكَرِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ وَ يَقْبِضُونَ أَيْدِيَهُمْ (بخیل هستند) نَسُوا اللَّهَ فَنَسِيَهُمْ إِنَّ الْمُنافِقينَ هُمُ الْفاسِقُونَ[4]

در این آیه صفات منافق ها ذکر شده است که امر به منکر و نهی از معروف می کنند. حال باید دید آیا از آن وجوب امر به معروف و نهی از منکر فهمیده می شود یا نه.

﴿التَّائِبُونَ‌ الْعابِدُونَ الْحامِدُونَ السَّائِحُونَ (اشاره به جهاد یا حج دارد) الرَّاكِعُونَ السَّاجِدُونَ الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّاهُونَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ الْحافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنينَ[5]

ابتدای آیه مبتدا است و شاید سؤال شود که خبر آن کجاست. حق این است که این آیه در واقع شرح آیه ی قبل است که در آن به مؤمنین بشارت داده شده است.

به هر حال از آنجا که امر به معروف و نهی از منکر در عداد رکوع و سجود و حمد و امثال آن آمده است که واجب هستند آن دو نیز واجب می باشند.

﴿الَّذينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ‌ فِي الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَ لِلَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُورِ[6]

این آیه نیز شرح کسانی هست که در آیه ی قبل ذکر شده است که می فرماید: ﴿وَ لَيَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ‌ يَنْصُرُهُ‌[7]

در این آیه امر به معروف و نهی از منکر در کناب اقامه ی نماز و ایتاء زکات آمده است که واجب هستند.

﴿يا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلاةَ وَ أْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ‌ وَ انْهَ‌ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ اصْبِرْ عَلى‌ ما أَصابَكَ إِنَّ ذلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ[8]

این آیه بیانگر نصیحت لقمان به فرزندش است ولی از آنجا که خداوند آن را در قرآن ذکر می کند دلیل بر موافقت مضمون آن است بنا بر این امر لقمان در اسلام نیز پذیرفته شده است.

یک سری آیات دیگر نیز وجود دارد که در آنها کلمه ی امر به معروف و نهی از منکر ذکر نشده است ولی مضمون و محتوای آن را در بر دارد:

﴿يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ‌ وَ أَهْليكُمْ ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ عَلَيْها مَلائِكَةٌ غِلاظٌ شِدادٌ لا يَعْصُونَ اللَّهَ ما أَمَرَهُمْ وَ يَفْعَلُونَ ما يُؤْمَرُونَ[9]

این آیه نیز به امر به معروف و نهی از منکر اشاره دارد ولی در محدوده ی خانواده.

﴿وَ إِذا رَأَيْتَ الَّذينَ يَخُوضُونَ‌ في‌ آياتِنا فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ حَتَّى يَخُوضُوا في‌ حَديثٍ غَيْرِهِ[10]

دوری از مجلس آنها نوعی نهی از منکر است که از آن می توان برای موارد دیگر الغاء خصوصیت کرد.

﴿لَوْ لا يَنْهاهُمُ‌ الرَّبَّانِيُّونَ وَ الْأَحْبارُ عَنْ قَوْلِهِمُ الْإِثْمَ وَ أَكْلِهِمُ السُّحْتَ لَبِئْسَ ما كانُوا يَصْنَعُونَ[11]

خداوند در این آیه نسبت به قوم یهود اعتراض می کند که چرا آنها امر به معروف و نهی از منکر نکردند. بنا بر این این دو واجب بر علماء و دانشمندان امت اسلام نیز واجب است.

دلالت روایات:

اخبار در این مورد فوق العاده زیاد است.

مرحوم علامه ی مجلسی در جلد 97 از بحار الانوار، حدود صد روایت در این مورد نقل می کند.

صاحب وسائل هم در جلد یازدهم ابوابی در مورد امر به معروف و نهی از منکر دارد و به روایات بسیاری می پردازد. فقط در باب اول آن 26 روایت ذکر شده است.

این روایات متواتر هستند.


[6] سوره حج، آیه ی 41.
[7] سوره حج، آیه ی 40.
پی نوشت:
               
    
تاریخ انتشار: « 1398/10/21 »
فهرست نظرات
*متن
*کد امنیتی http://makarem.ir
تعداد بازدیدکنندگان : 3883